Capaciteitstoewijzing
Met verschillende mechanismen wordt de beschikbare capaciteit voor import of export toegewezen aan de marktdeelnemers, in België bekend als Balanceringsverantwoordelijken (Balance Responsible Parties of BRP's).
Jaarlijkse en maandelijkse capaciteitstoewijzing
De Europese transmissienetbeheerders (TNB’s) hebben gezamenlijke regels opgesteld voor expliciete veilingen van langetermijncapaciteit (jaarlijkse en maandelijkse capaciteit) namelijk de Europese Geharmoniseerde Toewijzingsregels (EU HAR) voor langetermijntransmissierechten. Deze veilingen worden georganiseerd via het Joint Allocation Office (JAO) dat is aangewezen als het enige toewijzingsplatform voor alle Europese TNB’s (SAP – Single Allocation Platform) .
Er kan een onderscheid worden gemaakt tussen twee hoofdtypes van langetermijntransmissierechten:
-
Fysieke langetermijntransmissierechten (PTR)Een PTR geeft de houder ervan het recht om een bepaald volume elektriciteit gedurende een bepaalde periode fysiek over te dragen tussen twee biedzones. De overdracht vindt plaats in een welbepaalde richting via een nominatie aan de TNB van het exporterende land en een nominatie aan de TNB van het importerende land.
De PTR-houder die ervoor kiest om geen gebruik te maken van zijn recht om te nomineren, heeft recht op een financiële vergoeding. De vergoeding is gebaseerd op de resultaten van de day-aheadtoewijzing tussen twee biedzones gedurende een bepaalde periode in een welbepaalde richting (Use it or Sell it principle - UIOSI). Voor de Belgische biedzone worden PTR’s met UIOSI enkel aangeboden aan de grens met Groot-Brittannië.
-
Financiële langetermijntransmissierechten (FTR)Een FTR-optie verschilt van een PTR doordat ze niet het recht geeft om de elektriciteit tussen twee biedzones te nomineren. Ze geeft de houder enkel recht op dezelfde financiële vergoeding als beschreven voor een PTR.
Voor de Belgische biedzone worden de FTR-opties aangeboden aan de grens met Nederland, Frankrijk en Duitsland (zodra de interconnectie tot stand is gebracht).
Dagelijkse en intradaycapaciteitstoewijzing
Overeenkomstig de doelstelling van de interne energiemarkt binnen de Europese Unie organiseren de benoemde elektriciteitsmarktbeheerders ( Nominated Electricity Market Operators of NEMO’s) de toewijzing van dagelijkse en intradaycapaciteiten via een impliciet toewijzingsmechanisme door middel van marktkoppeling.
In geval van impliciete capaciteitstoewijzing moet de BRP zijn import of export niet nomineren. De NEMO’s of de centrale tegenpartij (CCP) organiseren dat in hun naam. De BRP maakt dan impliciet gebruik van de grensoverschrijdende capaciteit via zijn aankoop- en/of verkoopbiedingen die hij heeft gedaan op de elektriciteitsbeurs.
Marktkoppeling wordt gebruikt om de marktliquiditeit te verbeteren en zo te komen tot convergentere en stabielere elektriciteitsprijzen. In het bijzonder houdt dit in dat biedzones van een of meer NEMO’s worden gekoppeld, in een homogene marktzone voor de day-ahead- en intradaycapaciteitstoewijzing. De marktkoppeling wordt bereikt via een samenwerking van zowel TNB’s als NEMO’s.
Marktdeelnemers dienen biedingen in bij hun desbetreffende NEMO. Tijdens de marktkoppeling vergelijken de NEMO’s de ontvangen biedingen aan de hand van marktkoppelingsalgorithme. Ze bekijken de beschikbare transmissiecapaciteiten tussen de biedzones voor de desbetreffende periode. Daardoor worden de elektriciteitsprijzen in de gekoppelde biedzones op elkaar afgestemd, of stemmen ze idealiter 100% overeen.
-
Day-aheadmarktkoppeling
Op de day-aheadmarkt kunnen de BRP’s elektriciteit verhandelen voor een of meer van de 24 uren van de daaropvolgende dag. De Europese code betreffende Capaciteitstoewijzing & Congestiebeheer (CACM) heeft in heel Europa een geïntegreerde prijskoppeling ingevoerd voor de day-aheadhandel in elektriciteit. Dit heet de Single Day Ahead Coupling (SDAC) . De bedoeling is een Europese interne elektriciteitsmarkt te creëren.
De SDAC maakt gebruik van een gemeenschappelijk algoritme voor prijskoppeling, namelijk EUPHEMIA, dat afkomstig is van het Price Coupling of Regions ( PCR ) project van de NEMO’s.
-
Intradaymarktkoppeling
Zelfs na de sluiting van de day-aheadmarkt en op de dag zelf tot net voor het tijdstip van levering (‘intraday’) kunnen BRP’s elektriciteit verhandelen. Ze kunnen dit doorlopend doen door aankoop-/verkooporders in te dienen die de beschikbare transmissiecapaciteit zullen gebruiken in het kader van impliciete toewijzing.
In 2018 heeft België samen met 13 andere landen een eerste golf van de Single Intraday Coupling (SIDC) uitgevoerd, als onderdeel van het XBID project. Het doel van het XBID-project bestaat erin permanente grensoverschrijdende handel mogelijk te maken en de intradayhandel in het algemeen doeltreffender te laten verlopen via een unieke grensoverschrijdende intradaymarkt in Europa.
-
UitwijkmechanismenGezien het doel om enkel impliciete toewijzing te hebben binnen de interne energiemarkt voor de day-ahead- en intradayperiodes, worden de expliciete veilingen, geleid door JAO , uitsluitend gebruikt als uitwijkmechanismen of aan de grenzen met landen die de regels van de interne energiemarkt niet volgen.
